Czy miliardy euro z UE przeznaczone na modernizację polskiej armii przepadną?
Więcej artykułówAleksander Grudniewski
Komisja Europejska poinformowała 9 września 2025 r., że Polska otrzyma 43,7 mld euro w ramach instrumentu SAFE na zakup nowych technologii. To prawie 30% całego budżetu programu, który łącznie wynosi 150 mld euro. Dla Polski oznacza to możliwość przyspieszenia modernizacji wojska i wzmocnienia przemysłu obronnego. Warunkiem wykorzystania tych środków jest jednak szybkie zawarcie kontraktów spełniających warunki UE, w przeciwnym wypadku skorzystanie z finansowania będzie znacznie utrudnione.
CZYM JEST INSTRUMENT SAFE?
Instrument SAFE został ustanowiony 27 maja 2025 roku rozporządzeniem Rady Unii Europejskiej (UE) 2025/1106 ustanawiającym Instrument na rzecz Zwiększenia Bezpieczeństwa Europy („instrument SAFE”) poprzez Wzmocnienie Europejskiego Przemysłu Obronnego. Program oferuje państwom członkowskim dostęp do niskooprocentowanych pożyczek z możliwością spłaty nawet do 2070 r. Środki można przeznaczyć na przeprowadzenie pilnych i poważnych inwestycji publicznych wspierających europejski przemysł obronny.
NA CO MOGĄ ZOSTAĆ PRZEZNACZONE ŚRODKI FINANSOWE Z SAFE?
SAFE obejmuje swoim zakresem wydatki i środki finansowane na zamówienia w dziedzinie obronności, takie jak:
1. Ochrona infrastruktury krytycznej i cyberbezpieczeństwo;
2. Sztuczna inteligencja i walka elektroniczna;
3. Systemy C4ISTAR;
4. Systemy obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej;
5. Drony i systemy antydronowe;
6. Systemy artyleryjskie i inne systemy wsparcia np. walki naziemnej; oraz
7. Inne uzbrojenie.
JAK DZIAŁA INSTRUMENT SAFE?
Zgodnie z art. 4 ust. 1 rozporządzenia 2025/1106: „Państwo członkowskie może zwrócić się o pomoc finansową w ramach instrumentu SAFE (zwaną dalej „pomocą finansową”) na działania, wydatki i środki mające na celu zaradzenie sytuacji kryzysowej, o której mowa w art. 1. Te działania, wydatki i środki odnoszą się do produktów związanych z obronnością lub innych produktów do celów obronnych i są wykonywane w drodze zamówień realizowanych na zasadzie współpracy prowadzonych zgodnie z zasadami kwalifikowalności określonymi w art.16 […]” . O finansowanie mogą ubiegać się wyłącznie co najmniej dwa państwa członkowskie, które realizują wspólne zamówienie. Wymaga to znalezienia partnera o zbliżonych potrzebach, uzgodnienia specyfikacji i warunków umowy.
Polska wynegocjowała jednak wyjątek, zgodnie z którym do 30 maja 2026 r. możliwe jest finansowaniezamówień realizowanych samodzielnie. To oznacza mniej niż dziewięć miesięcy na przygotowanie dokumentacji, przeprowadzenie negocjacji i podpisanie kontraktów kwalifikujących się do wsparcia.
GŁÓWNE BARIERY W WYKORZYSTANIU POMOCY FINANSOWEJ Z SAFE
Przy wykorzystaniu środków z instrumentu SAFE Polska stoi przed szeregiem wyzwań organizacyjnych i prawnych, które mogą utrudnić pełne zagospodarowanie przyznanych funduszy. Najistotniejsze bariery dotyczą zarówno ograniczeń wynikających z regulacji unijnych, jak i innych uwarunkowań, takich jak:
1. Brak partnerów do wspólnych zamówień – część sprzętu, którego potrzebuje Wojsko Polskie, może nie znaleźć zainteresowania wśród innych państw. W takim przypadku jedyną opcją pozostaje tryb samodzielny, ograniczony czasowo do 30 maja 2026 r.
2. Obciążenie Agencji Uzbrojenia – instytucja prowadzi obecnie ponad 400 projektów o łącznej wartości 560 mld zł. Przygotowanie nowych postępowań w tak krótkim terminie jest trudne.
JAK WYKORZYSTAĆ ŚRODKI FINANSOWE Z SAFE?
Instrument SAFE to gigantyczna szansa na modernizację polskiej armii. Krótkie terminy i konieczność dostosowania kontraktów do wymogów UE oznaczają, że profesjonalne wsparcie prawne przy zawieraniu nowych i zmianie dotychczasowych umów może być konieczne, by przyspieszyć ten proces i zwiększyć szanse na wykorzystanie środków.